امروز می خواهیم در مورد شهرهای تاریخی و قدیمی ایران صحبت کنیم. همانطور که می دانید بسیاری از گردشگران علاقه بسیار زیادی به مکان های قدیمی ایران که قدمت بسیار زیادی دارد، دارند. همه ی ما در مورد تاریخ ایران مطالبی را مطالعه کردیم و می دانیم که برای طراحی برخی از کتیبه ها و قاره ها و شهرهای قدیمی از خلاقیت های بسیاری استفاده شده است. پس بازدید کردن از این مکان ها ما را به یاد گذشته می اندازد و باعث می شود درباره نیاکان خود اطلاعاتی از آن طریق بدست آوریم. برای آشنا شدن با برخی از این مکان های قدیمی این مقاله را دنبال کنید.

اولین مکانی که می خواهیم شما را با آن آشنا کنیم تپه حصار است. تپه حصار در استان سمنان و در جنوب شهر دامغان قرار دارد که در گذشته مهم ترین مرکز تجاری و تولید فلز مس بوده است. در لابه لای سنگ ها و کتیبه های این تپه رازهای فراوانی نهفته است که همگی نشان دهنده قدمت بالا و ارزش بسیار بالای این منطقه است. مساحت این تپه به حدود 50 هکتار هم می رسد و جزء ۵ تپه عصر‌ آهن دنیاست که همگی این آمارها به روشنی نشان می دهند چقدر این تپه دارای اهمیت است و همیشه ی همیشه مورد توجه باستان شناسان بوده است.

بدون شک همه ی شما مطالب زیادی در مورد شهر سوخته شنیده اید. قبل از هر چیز لازم است بدانید این شهر در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. در بیشتر مواقع سال این شهر هوای گرمی دارد اما در ماه های آذر، دی و بهمن هوای این منطقه به کمترین دمای ممکن خود می رسد و بسیار سرد است. با این حال ما پیشنهاد می کنیم که شما فصل پاییز را برای سفر خود انتخاب کنید. دلیل سوختن این شهر همیشه سوالی بوده که باستان شناسان به دنبال پاسخش بودند.

دلایل مختلفی باعث شده این شهر بسوزد: محصولات کشاورزی و اکثر دام ها در این منطقه بسیار کاهش یافته بود. گفته می شود در اطراف این شهر، شهرهای صنعتی بسیاری وجود داشته است که خاکستر آنها ممکن است موجب این امر شده باشد. همینطور خشکسالی های پیاپی و فعالیت های مختلف انسانی مردم آنجا برای رفع نیازهای زندگیشان بی تاثیر نبود. جالب است بدانید جمجمه ها و اسکلت های بسیاری در این شهر یافت شده که از هر کدام از آنها میتوان به نتیجه های متفاوتی رسید. برای مثال یکی از باستان شناسان جمجمعه ای پیدا کرده است که دارای چشم مصنوعی بوده و این خود بیانگر این است که بسیاری از طبیبان اون دوره در چشم پزشکی و ساخت چشم های مصنوعی مهارت بالایی داشتند. همیشه آثار گذشته و این بناهای تاریخی باقی مانده از آن زمان برایمان کلیدی است تا متوجه شویم در آن زمان چه اتفاقاتی افتاده است.

این مکان تاریخی در قسمت شمال شهرستان مرودشت و در شمال شرقی شیراز قرار دارد. تخت جمشید یکی از قدیمی ترین و باشکوه ترین مکان های تاریخی ایران است که در زمان هخامنشنیان بسیار مورد توجه بوده است و آن را به نام تمدن فارسی ایران می شناسند. نام رسمی آن پرسپولیس و دارای تخصیص میراث جهانی یونسکو است. تخت جمشید از سنگ آهک و خشت خام ساخته شده است. زمانی که غرق تخته های سنگی و قدیمی این شهر می شوید ناخودآگاه حس می کنید در 2500 سال پیش از میلاد قرار دارید. قبل از اینکه تخت جمشید ویران شود، تمامی کاخ ها و عمارت های هخامنشیان در بهترین نقطه از کوه ها قرار داشتند و واقعا تماشا کردن آنها بسیار دل انگیز و لذت بخش است. تخت جمشید در بالاترین ارتفاع شهر بوده و نشان می دهد شاه کاملا به تمام شهر مسلط و مشرف بوده است. مطالعه متن کتیبه ها شما را حیرت زده می کند. سنگ نگاره های این مکان واقعا شگفت انگیز است.

این شهرستان تاریخی در خراسان شمالی واقع شده است. در گذشته فرماندار این شهر شخصی به نام محمدرضا مراتی بوده و شیروان در سال 1339 تاسیس شده است. مساحت آن ۳۷۸۹ کیلومتر مربع می باشد. اگر بخواهیم از آب و هوای این شهر بگوییم، شیروان زمستانهایی سرد و تابستان هایی گرم و معتدل دارد. شیروان چندین رودخانه دارد که مهم ترین آن روخانه اترک می باشد. لازم به ذکر است این رودخانه از جنوب شیروان می گذرد. در سرشماری سال 1390 جمعیت این شهر حدود ۱۵۷٬۰۱۴ نفر شمارش شده است که در خراسان شمالی دومین شهر پر جمعیت است. اگر می خواهید به این شهر از نگاه جاذبه های گردشگری نگاه کنید. برای تفریح می توانید به کوهستان پارک شیر کوه و پارک کوثر بروید. تپه ارگ دوین دیگر بنای تاریخی با شکوه این شهر است که دارای زیباترین بناها و نقش نگاره هاست. حتما شما تا به حال نامش را شنیده اید. اما قدمت آن به حدود پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. یکی از مهم ترین واقعه هایی که در این شهر توسط شاه عباس رخ داد، کوچ کردن چهل هزار خانوار عشایر گرد به شهر شیروان بود که جمعیت بسیار چشم گیری است و اما نباید غذاهای محبوب این شهر را نادیده بگیریم: از غذاهای لذیذ و خوشمزه این شهر قدیمی میتوان غذاهایی مانند آبگوشت، دیمه دینی، کلوچه برنجی، قیش، کچه یا کاچی، قاق، یارمه و…اشاره کرد.

دهدشت شهری در قسمت غرب استان کهگیلویه و بویر احمد است. گفته می شود در سال های 1390 تا 1395 جمعیت این شهر یک درصد افزایش یافته است و در آخرین سرشماری که در سال 1395 بود جمعیت این شهر ۵۷٬۰۳۶ نفر تخمین زده شده است با این جمعیت این شهر دارای رتبه سوم در پرجمعیت ترین شهرهای کهگیلویه و بویر احمد شد. در گذشته به این شهر بلاد شاپور نیز می گفتند. در همه ی فصل های سال آب و هوای این منطقه معتدل می باشد.

از مناطق گردشگری این شهر میتوان تنگه پیرزال، چشمه کورسا، دشت مازه، غار نزل و لگین راک را نام برد که هر کدام از آنها از بکرترین و کم نظیرترین مناطق اطراف این شهر کهن و تاریخی هستند. اکثر مردم دهدشت، لر هستند و به زبان لری سخن می گویند. از طوایف مختلف این شهر میتوان آغا، زنگوایی، طاس احمدی، تامرادی و بابکانی نام برد.

ارگ بم در شهر بم و در استان کرمان است و بزرگترین سازه خشتی و گلی  در جهان محسوب می شود، همچنین  این ارگ عظیم در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. ارگ بم در مسیر راه جاده ابریشم واقع شده است؛ این سازه حیرت انگیز در سده پنجم پیش از میلاد ساخته شده و تا سال 1850 پس از میلاد همچنان نیز مورد استفاده بود. در اصل ارگ بم یکی از مجموعه های بزرگ این دژ است ولی به خاطر ظاهر پر ابهت که در بالاترین ارتفاع این مجموعه قرار دارد ؛ کل مجموعه را به نام ارگ بم می شناسند.

این ارگ نزدیک به 180.000 متر مربع مساحت و دیوارهایی به طول 1815متر و عرض 6 الی7 متر دارد و در مرکز شهر در بهترین نقطه دید از لحاظ نظامی و امنیتی قرار گرفته است. ارگ بم بیش از 2500 سال قدمت دارد و بارها مانع از گزند متهاجمان به ایران شده است. این ارگ شامل دو محدوده ی حکومتی و رعیت نشین بود.

این دژ عظیم توسط دیوارهای بلند و برج ها  احاطه شده و هنگامی که دروازه های ارگ را می بستند دیگر هیچ جنبنده ای توان ورود و خروج به این دژ را نداشت و ساکنان می توانستند تا مدت های طولانی به زندگی خود در داخل قلعه ادامه دهند و می توانستند به باغات و چاه آب و حیوانات خود رسیدگی کنند.

در سال 2003 در بم (1382) طی زلزله ای که رخ داد 80 درصد ارگ بم تخریب شد از این جهت یونسکو این ثبت جهانی را در فهرست آثار در خطر گذاشت . اما به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلی از کشورها در صدد کمک به بازسازی این دژ برآمدند. برخی کشورها مانند ژاپن، ایتالیا و فرانسه از اولین کشورهایی بودند که از ابتدا به ایران برای باز سازی ارگ بم حاضر شدند. بعد از بازسازی که تا تاریخ 1392 به طول انجامید، کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو درطی جلساتی ارگ بم را از فهرست درمعرض خطر خود خارج کرد.

شهر شوش در شمال غربی اهواز و یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان و تمدن ایلام است. شوش 87 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. همچنین با تهران 766 کیلومتر فاصله دارد البته با اهواز 115 کیلومتر، با اندیمشک 38 کیلومتر و با دزفول 24 کیلومتر فاصله دارد. این شهر هویت خود را در زمینه های فرهنگی، هنری، تجاری، سیاسی و صنعتی در اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد ثابت کرد. در زمان ایلامی ها به خاطر موقعیت هایی که گفته شد به عنوان پایتخت سیاسی – مذهبی انتخاب شد و تا سال 640 پیش از میلاد که توسط پادشاه آشور ویران گشت، اهمیت خود را حفظ کرد. آثار به دست آمده از این شهر نشان از بودن در دوره های تاریخی دیگر ایران مانند ساسانیان و دوره اسلامی بوده است. این شهر باستانی از مشهورترین شهرهای دنیا و پایتخت چندین هزار ساله ی ایلام و پایتخت زمستانی امپراتوری هخامنشی بوده است. شهر شوش در قرون وسطی، آباد و مرکز بزرگ خوزستان بوده است که در آن چندین شهر آبادی و حومه داشته است. در این شهر مساجد با ستون های گرد و بازارهای بزرگ وجود داشته است. از سوغات این شهر می توان به منسوجات ابریشمی خام، انار، ترنج و نیشکر اشاره کرد.

شهر شوش حدود 3000 سال به عنوان پایتخت شناخته می شده که این عنوان از حدود 2700 قبل از میلاد شروع و تا پایان امپراتوری هخامنشیان ادامه داشته است. از اطلاعات به دست آمده مشخص گردیده که ایلامیان به مدت 2000 سال در این شهر سروری کرده اند. شهر باستانی شوش مرکز اتصال دو تمدن مهم بوده است. یکی تمدن میانرودان و دیگری هم تمدن ایلام که بر هم تاثیر زیادی داشته اند. راه بزرگی به نام راه شاهی که در زمان هخامنشیان وجود داشته که ارتباط این شهر را با نقاط مختلف جهان برقرار می کرده است. راه شاهی به دستور داریوش بزرگ ساخته گردید. شهر شوش، پایتخت سیاسی هخامنشیان را به پاسارگاد، تخت جمشید و شهرهای دیگری مانند شهر سارد پایتخت کشور لیدیه متصل می کرد. از مهمترین عوامل ساخت راه ها برقراری نظم، انتقال سریع یگان های نظامی، برقراری امنیت و راحت شدن امر بازرگانی بوده است و همچنین باعث پیوند خوردن فرهنگ ها و باورهای گوناگون شده بود. نام های شهر باستانی شوش عبارتند از سوس، سوسه، شوشا، سویس و سویز بوده است.

آپادانا و هدیش از کاخ های دیدنی شهر شوش هستند همچنین از مکان های دیدنی دیگر شوش می توان شهر پانزدهم، مسجد جامع شوش، دروازه شرقی، روستای هخامنشی، قلعه فرانسوی ها، مجموعه بناهای دوره اسلام و تپه های آکروپل را نام برد.

هگمتانه در فارسی میانه به معنی محل دور هم جمع شدن است. هگمتانه اولین پایتخت ایران بوده و از معدود شهرهای باستانی جهان است که همچنان بر پا و زنده است. هرودوت تاریخ نگار یونانی گفته است که هگمتانه توسط دیا اکو نخستین شاه حکومت مادها ساخته شد. این شهر توسط هفت دیوار احاطه شده بود که هر کدام از آنها به رنگ یکی از سیاره ها است. دیاکو بعد از انتخاب هگمتانه به عنوان پایتخت دستور داد تا در آنجا قصری بزرگ و مستحکم به صورت هفت قلعه تو در تو بسازند به طوری که کاخ پادشاهی و خزانه داری در قلعه هفتم قرار گیرد. دیاکو به تقلید از قصرهای بابلی، دستور داده بود کنگره های هر قلعه را به رنگی مخصوص در آورند. این شهر در 708 سال قبل از میلاد با بنیان گذاری مادها تاسیس شده است. اما 550 سال پیش قبل از میلاد کوروش هخامنشی موفق به شکست ایشتوویگو شاه مادها شد و هگمتانه به تسخیر کوروش در آمد. بعد از آن 330 سال قبل از میلاد حکمرانی هخامنشیان توسط اسکندر مقدونی شکست خورد، داریوش سوم کشته و تخت جمشید ویران گشت. در سالهای اخیر در حفاری ها مشخص شده که محل کاخ ها و بناها در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده است؛ همچنین از آثار کشف شده ی این شهر نشان از وجود شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در حکومت مادها و پارت ها بوده است. در طی حفاری سال 1362 یکی از کهن ترین دوره های تمدن بشری کشف شد و همچنین یک دیوار طولانی به ارتفاع 9 متر و دو برج عظیم کشف گردید. یکی از کاووش گران این تپه آقای محمد رحیم صراف در طی یک کاووش موفق به کشف یک شهر دیگر و دیوار عظیمی به قطر 9 متر و ارتفاع 8 متر شد که در فواصل معین دارای برج های عظیمی بوده که هگمتانه قدیم را در بر می گرفته است . در طی این اکتشافات آثار بی نظیر دیگری از جمله : لوح زرین به نام آریارمنه، لوح زرین آرشام، یک لوح زرین به نام داریوش دوم و یک لوح نقره ای در سال 1307، لوح زرین به نام اردشیر دوم، کوزه شکسته از دوره خشایار شاه از جنس نقره، بشقاب نقره ای، ظرف طلای کاسه مانند، پایه ستون سنگی و ته ستون دیگری مربوط به اردشیر دوم کشف شده است.

میبد یکی از شهرهای تاریخی یزد است که 7 هزار سال قدمت دارد و ما ایرانی ها میبد را به کاشی ها و سرامیک هایش می شناسیم. این شهر 1952 هکتار مساحت و 1234 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر در زمان ساسانیان و در زمان پادشاه قباد ساخته شد به این دلیل که یکی از فرزندان این شاه به نام موبد بیمار گشته بود؛ پزشکان این منطقه را برای بهبودی موبد در نظر گرفتند که پادشاه دستور به ساخت این شهر در این مکان را داد و آنجا را موبدگر نامید و از آن به بعد نام این شهر به موبد و بعدها به میبد تغییر نام یافت. یکی از آثار تاریخی این شهر نارین قلعه است که این قلعه برای نگهداری آثار تاریخی بوده و همچنین در قرون اولیه اسلام هم مکان بسیار مهمی بوده است و از آن به عنوان یک دژ غیر قابل نفوذ استفاده می شد و در زیر این قلعه راه هایی زیر زمینی وجود داشته که استفاده نظامی داشت و برای تامین آب و غذا از این راه ها استفاده می کردند. در افسانه ها این طور بیان شده است که سلیمان نبی نارین قلعه را برای پنهان کردن گنج خود ایجاد نموده است. میبد یکی از شهرهایی بود که یک جانشینی را رواج داد. اخیرا در آثار کشف شده که یک تکه سفال بوده است نقش یه نیمه انسان و نیمه حیوان بوده که نشان از تمدن هزاره سوم پیش از میلاد است.

مخوف ترین کویرهای جهان در فلات ایران واقع شده اند. شهر میبد در دامنه میانی این دشت رسوبی و کویر مرکزی ایران قرار دارد. شهر میبد در شمال غرب یزد، در کنار جاده تهران – بندر عباس و همچنین راه آهن تهران به کرمان واقع شده است. از بررسی های انجام شده مشخص گردیده که این شهر از آبهای تحت الرضی و آب قنات بسیار استفاده می کردند و این دو مورد نقش مهمی در شکل گیری شهر داشتند. شهر میبد در ابتدا در کنار رودخانه های قدیمی که در کنار راه قدیمی ری به کرمان بوده شکل گرفته و همچنین این شهر بر روی شیب طبیعی از جنوب به شمال قرار دارد، به طوری که روستای رکن آباد 20 متر بالاتر از روستای عشرت آباد قرار دارد. از دیگر جاذبه های این شهر می توان به سامانه کاروانی میبد، یخچال خشتی، گورستان، سرچشمه بخشگاه آب قنات، برج و بارو دروازه شارستان، کاروانسرای رباط، برج کبوتر خانه، سلطان رشید، قلعه بشنیغان، مسجد جامع میبد اشاره کرد. هنرهای دستی معروف شهر میبد سفال گری و زیلو بافی است.

صد دروازه یا همان شهر دامغان در استان سمنان قرار دارد. دامغان شهر تاریخی است که 400 سال قبل از میلاد در زمان پادشاهی اشکانیان پایتخت ایران و مرکز ایلات قومس بوده است. لقب صد دروازه به خاطر داشتن دروازه های بسیار به این شهر داده شده و همچنین به خاطر کاروانسراها و قرار گرفتن در سر راه ابریشم از اهمیت بالایی برخوردار است. نام دامغان از ده مغان گرفته شده که ده به معنی روستا و مغان به معنی مگی است و این نام توسط زرتشتیان داده شده است. قدیمی ترین مسجد ایران در این شهر به نام مسجد تاریخانه چهل ستون است. شهر دامغان از جنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز متصل است. گویش مردمان این سرزمین فارسی با لهجه خراسانی است. تپه حصار، خانه لطفی، دیوار بارو، برج طغرل و چشمه علی از دیگر جاهای دیدنی دامغان، شهر صد دروازه است.

هفشجان این شهر باستانی ایران در بخش مرکزی شهرستان شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. جمعیت این شهر براساس سرشماری سال 1395 برابر با 21352 نفر بوده است. این شهر به دوران نوسنگی بر می گردد و تا پایان عصر صفویه مرکزیت تمام در منطقه چهار محال و بختیاری داشته و در ابتدای قاجار نیز این مرکزیت را حفظ کرده بوده است. این شهر دارای تاریخچه ای کهن است. طبق آثار کشف شده بر روی تپه های باستانی این شهر مشخص شده که این شهر به هزاره 7 قبل از میلاد بر می گردد و دارای پیشینه 9000 ساله می باشد. ابزارهای ابتدایی بشر همچون ابسیدین و فلینت و بقایای شاهزاده های باستانی، کتیبه های نیمه تصویر نگاری همه نشان از پیشینه کهن این شهر دارد. هفشجان به نام پارسی هوشنگان شهرت داشته که بعدها مخفف آن یعنی هوشگان که به دوره اسلامی بر می گردد مورد استفاده بوده و بعدها بر اثر تاثیر زبان عربی به هفشجان تبدیل گردیده است. جاذبه های دیدنی تاریخی هفشجان عبارتند از: تپه اسکندری و تپه های اطراف آن، تپه شهر کهنه هفشجان، کتیبه گر نوشته هفشجان، گورستان تاریخی بزلر، گورستان ارامنه سیرک، مسجد خلجاء یا مسجد قلعه، آجر نوشته ایلامی میانه.

شغل بیشتر مردمان امروزه هفشجان اغلب جوشکاری است و مهارت این مردمان در جوشکاری زبانزد است؛ به همین خاطر پروژه های مهم کشور در زمینه های لوله های انتقال گاز و نفت به آنها سپرده می شوند به همین منظور این شهر را به شهر صنعت گران مشهور کرده است و همچنین تلاش برای ثبت این شهر در یونسکو برای ثبت جهانی به عنوان شهر جهانی صنعت جوش در حال پیگیری است. از جاذبه های گردشگری این شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

گردشگاه چشمه زنه، غار جهان بین، کوه جهان بین، چشمه وقت و ساعت.

در شهرستان لارستان یک سازه خشتی که متعلق به دوره ساسانیان است وجود دارد به نام قلعه اژدها پیکر که این قلعه بر روی تپه ای در شمال شهر قدیم لار واقع شده و در آن زمان ها به عنوان طلسم کیانی نامیده شد و آن هم به خاطر استحکام و نفوذ پذیری آن بوده است. یک بنای تاریخی سنگی در ضلع شرقی قلعه اژدها پیکر و مشرف به شهر وجود دارد به نام برج ننه نادر. از پیشینه این قلعه اطلاعات زیادی در دست نیست اگر چیزی باشد فقط افسانه است وبس، یکی از این افسانه ها را برایتان عرض می کنم. می گویند که در این مکان چاه عمیقی وجود دارد که گنج بزرگی در آن پنهان بوده و اژدهایی بزرگ نگهبان آن بوده که هر کسی قصد دست درازی به آنرا داشته کشته می شد. قلعه اژدها پیکر از سه قسمت دیوارسنگی محاطی، قلعه بالایی و میانی تشکیل شده است. از این سه بخش فقط قسمت قلعه بالایی سالم مانده وبقیه ویران گشته است. در حال حاظر هم این مکان جایی برای گردهمایی معتادان گشته است.